Ισότητα των δύο φύλων: μύθοι και πραγματικότητα

Δεν ήταν λίγοι/ες εκείνοι/ες που μιλάνε για το τέλος του φεμινισμού. Μιλάνε για το τέλος των προνομίων του άνδρα, μιλάνε για κρίση του ανδρισμού. Μιλάνε για εξαφάνιση των παραδοσιακών ρόλων της γυναίκας. Μιλάνε σαν να μην υπάρχει πια ανισότητα, σαν η γυναίκα να έχει ίσες ευκαιρίες και κοινωνικές δυνατότητες για να κάνει καριέρα και να αποκτήσει το σύμπαν, αρκεί να το επιθυμεί… Μιλάνε για έναν κόσμο unisex. Όμως, είναι πράγματι έτσι;

Xωρίς να θέλουμε να μειώσουμε τις σημαντικές αλλαγές που έχουν συμβεί, η ανδρική κυριαρχία στην κοινωνία καλά κρατεί, αφού διαπιστώνουμε συνεχώς πως στην αληθινή ζωή η ισότητα απέχει πολύ από το να είναι πραγματικότητα. Εικονικά και καταρχήν οι γυναίκες έχουν τις ίδιες δυνατότητες, αλλά στην πραγματικότητα οι άνδρες έχουν κρατήσει τον έλεγχο της οικονομικής και πολιτικής ζωής και τα προνόμια μέσα στην οικιακή σφαίρα.

Οι περισσότερες γυναίκες κερδίζουν λιγότερα από τους άνδρες, είναι πιο φτωχές, η οικονομική τους ανεξαρτησία παραμένει ένα άπιαστο όνειρο. Το δικαίωμα στην εργασία στο δημόσιο χώρο αμφισβητείται κάθε μέρα και κυρίως στις νέες κοπέλες. Η εργασία που κάνουν έχει λιγότερο ενδιαφέρον, είναι πιο αλλοτριωτική. Ελάχιστες είναι παρούσες στην κορυφή της ιεραρχίας της επαγγελματικής εργασίας, του πλούτου, της πολιτικής ζωής. Και επίσης, ας μην ξεχνάμε τη βία κατά των γυναικών, την παγκόσμια εξάπλωση της βιομηχανίας του σεξ, τη μαζική λαϊκή σεξιστική κουλτούρα που προάγεται βιομηχανικά καθημερινά από την τηλεόραση, τη διαφήμιση και τα περιοδικά…

Αφού η πραγματική ισότητα δεν έχει κατακτηθεί, πώς εξηγούνται λοιπόν οι μεγάλες δυσκολίες για να δημιουργηθεί ένα νέο φεμινιστικό κίνημα στις νέες γενιές; Πώς εξηγείται η τεράστια απόσταση, κυρίως στις νέες, μεταξύ των καθημερινών καταπιεστικών βιωμάτων τους, όπως π.χ. ο σεξισμός στο φοιτητικό κίνημα, και της αδυναμίας τους να συνειδητοποιήσουν την καταπίεσή τους; Γιατί, με λίγα λόγια, μια νέα φεμινιστική μαζική συνείδηση δεν έχει γεννηθεί;

Τι έχει αλλάξει και τι όχι

Μια από τις μεγάλες δυσκολίες για να δημιουργηθεί μια νέα φεμινιστική μαζική συνείδηση είναι η ψεύτικη συνείδηση και η εικόνα που έχουν οι γυναίκες για τον ίδιο τον εαυτό τους και η τεράστια απόσταση που χωρίζει τα βιώματα της πραγματικής ζωής από το μύθο περί ισότητας. Έχουν αλλάξει οι μηχανισμοί καταπίεσης των γυναικών, που στη δεκαετία του 1960 ήταν πιο διαφανείς. Αιχμή των κινητοποιήσεων της δεκαετίας του ’60 ήταν ο άμεσος έλεγχος της ζωής και του σώματος των γυναικών. Να θυμίσουμε πως χρειαζόταν η συγκατάθεση του πατέρα ή του συζύγου για τα πάντα, ακόμα και για να δουλέψει η γυναίκα έξω από το σπίτι.

Δεν κυκλοφορούσες έξω από το σπίτι χωρίς τη συγκατάθεση των γονέων, οι γυναίκες δεν μπορούσαν να διαλέγουν τον ερωτικό σύντροφό τους, να κυκλοφορούν και να ζουν μόνες, το διαζύγιο ήταν δύσκολο και θεωρούνταν αποτυχία προσωπική των γυναικών, επιπλέον δεν μπορούσαν να ελέγχουν πότε θα κάνουν παιδιά και πότε όχι … Σήμερα η καταπίεση των γυναικών βιώνεται αλλιώς από τις ίδιες. Σήμερα οι άμεσοι μηχανισμοί καταπίεσης και ελέγχου των γυναικών έχουν αντικατασταθεί από καινούργιους μηχανισμούς καταπίεσης και επιβολής αυτής της καταπίεσης βαθιά στο υποσυνείδητο, τους μηχανισμούς αλλοτρίωσης.

«Οι γυναίκες είναι ίσες αν και διαφορετικές»;

Σήμερα το κυρίαρχο σύνθημα είναι «Οι γυναίκες είναι ίσες αν και διαφορετικές», ενώ καινούργια είναι η εικόνα με την οποία η γυναίκα αντιλαμβάνεται τον εαυτό της, τουλάχιστον στις δυτικές χώρες. Παλιότερα η «φυσική» θέση της γυναίκας ήταν κυρίως στο σπίτι, όχι έξω από αυτό. Αυτές που εργάζονταν έξω από την οικογένεια το έκαναν από ανάγκη (εργάτριες, καθαρίστριες) και ήταν ντροπή ή ήταν «φωτεινές εξαιρέσεις», δεν αποτελούσαν πρότυπο προς μίμηση για όλες τις γυναίκες.

Το σύγχρονο γυναικείο πρότυπο είναι ότι οι γυναίκες πρέπει να τα κάνουν όλα, και στον ιδιωτικό χώρο και στον δημόσιο. Η αρχή της ισότητας είναι κατοχυρωμένη από το Σύνταγμα, αποτελεί αξία και σε μεγάλο βαθμό είμαστε, τουλάχιστον τυπικά, ίσες με τους άνδρες. Και η συντριπτική πλειοψηφία των σημερινών γυναικών το πιστεύει, νομίζει ότι τα πάντα τής είναι πια δυνατά. Άρα οι διακρίσεις κατά των γυναικών κρύβονται καλά με αυτό τον καινούργιο λόγο περί ισότητας, που φτιάχνει ψεύτικες συνειδήσεις και πλαστούς κόσμους.

Είναι αλήθεια πως οι γυναίκες έχουν κερδίσει πολλά και το ποτάμι δεν γυρίζει πίσω. Η εικόνα της παραδοσιακής γυναίκας έχει σίγουρα αλλάξει, όμως επί της ουσίας πρόκειται μόνο για μια προσαρμογή στη νεοφιλελεύθερη και πατριαρχική κοινωνία. Πρόκειται για αναδιαμόρφωση των παραδοσιακών ρόλων μεταξύ των φύλων. Οι φυλετικοί ρόλοι έχουν γίνει πιο ευέλικτοι, χωρίς όμως να θίγονται οι βασικές σταθερές, με πρώτη και καλύτερη εκείνη που προτάσσει στη γυναίκα τη θηλυκότητα σαν κύριο στοιχείο της ταυτότητάς της. Ενώ, οι γυναίκες στη Δύση είναι ελεύθερες, θεωρητικά τουλάχιστον, να αναπτύξουν τις πνευματικές τους ικανότητες, να κατακτήσουν πολλά επαγγέλματα, να συμμετάσχουν στην πολιτική και στα κοινά, να έχουν μια ικανοποιητική σεξουαλική ζωή, να ελέγχουν τη γονιμότητα τους, την ίδια στιγμή αξιολογούνται και αξιολογούν τον εαυτό τους σύμφωνα με αυθαίρετα και ξένα προς αυτές πρότυπα, που οι ίδιες έχουν όμως αποδεχθεί και εσωτερικεύσει σαν αιώνια και «φυσικά».

Κύρια αξία και σκοπός ζωής πολλών γυναικών είναι η κοινή ζωή με ερωτικό σύντροφο και να είναι μητέρες. Μια γυναίκα μπορεί να κάνει καριέρα και άλλα πολλά, αν όμως δεν καταφέρει να κερδίσει την προσοχή ενός άνδρα, συνήθως ανωτέρου της, δεν θεωρείται άξια και πετυχημένη. Κρατάει το μονοπώλιο της φροντίδας της αναπαραγωγής της κοινωνίας, αξιολογείται πρωτίστως όχι σαν αυτόνομη προσωπικότητα, αλλά σαν προέκταση του άνδρα. Η πίεση της κοινωνίας την κάνει να ζει τη ζωή της μέσω του άνδρα, όχι για να ολοκληρώσει τη δική της ανεξάρτητη προσωπικότητα.

Αλλά πριν απ’ όλα, για να έχουν οι γυναίκες αξία πρέπει πρωτίστως να αρέσουν, να είναι όμορφες, εννοείται σαν σεξουαλικές σύντροφοι, να γοητεύουν, να γίνονται αποδεκτές, να έχουν δυσανάλογα μεγάλες αισθητικές υποχρεώσεις και κυρίως να μην αμφισβητούν την εξουσία του άνδρα, κυρίως του δικού τους. Και ακριβώς επειδή είναι περήφανες γι’ αυτούς τους ρόλους, που τους επιβάλλονται, δεν συνειδητοποιούν ότι έτσι διαιωνίζεται ένα καθεστώς διακρίσεων και ανισότητας…