Η βελτίωση της επικοινωνίας στις συντροφικές σχέσεις.

"Το να αγαπήσει ένας άνθρωπος έναν άλλο
είναι ίσως το δυσκολότερο έργο, το έσχατο,
η τελευταία δοκιμασία και η απόδειξη,
η δουλειά για την οποία όλες οι άλλες δουλειές
δεν είναι παρά προετοιμασία».

Στη σύγχρονη κοινωνική πραγματικότητα πολύ άνθρωποι δοκιμάζουν εντάσεις, συγκρούσεις και δυσκολίες στις βασικές σχέσεις της προσωπικής τους ζωής. Ιδιαίτερα οι ερωτικές και οι συζυγικές σχέσεις διαταράσσονται σοβαρά από εξωπραγματικές προσδοκίες, σύγχυση των ρόλων, προβλήματα επικοινωνίας, παρεμβάσεις τρίτων, δυσκολίες στη σεξουαλική ζωή και τη διαχείριση των οικονομικών πόρων. Τραυματικές εμπειρίες από την παιδική ηλικία και από προηγούμενες σχέσεις, ανασφάλειες, φόβοι και εσωτερικές συγκρούσεις δεν μας επιτρέπουν να αντιμετωπίσουμε με διαύγεια, καθαρότητα και δημιουργική υπομονή το σύντροφό μας.
Με το πέρασμα του χρόνου η αγάπη και ο αμοιβαίος σεβασμός δίνουν τη θέση τους στην απογοήτευση, την οργή, τις αρνητικές κριτικές, τα αισθήματα παραμέλησης και εγκατάλειψης. Η σχέση αντί να είναι πηγή χαράς και δημιουργίας γίνεται πηγή οδύνης. Αισθανόμαστε ότι ο σύντροφός μας δεν μας καταλαβαίνει, ότι είναι αδιάφορος ή επιθετικός ή ότι έχει υπερβολικές απαιτήσεις. Όσο περισσότερο προσπαθούμε να τον πείσουμε να βελτιώσει τη συμπεριφορά του για να ικανοποιήσει τις προσδοκίες μας τόσο περισσότερο απογοητευόμαστε. Ο άλλος δεν φαίνεται διατεθειμένος να αλλάξει και οι δικές μας παρατηρήσεις, απαιτήσεις, συμβουλές και προκλήσεις όχι μόνο δεν έχουν τα επιθυμητά αποτελέσματα αλλά δυσκολεύουν ακόμη περισσότερο την κατάσταση.
Αν θέλουμε πραγματικά να βοηθήσουμε τη σχέση είναι προτιμότερο να στραφούμε προς τον εαυτό μας και να προσπαθήσουμε όσο μπορούμε να αλλάξουμε τον τρόπο με τον οποίο βλέπουμε και αντιμετωπίζουμε το σύντροφό μας. Χρειάζεται να καλλιεργήσουμε την αυτογνωσία, να συνειδητοποιήσουμε τα δικά μας λάθη και τις δικές μας αδυναμίες και να πειραματιστούμε με νέους τρόπους δημιουργικής επικοινωνίας. Να αναζητήσουμε νέους τρόπους κατανόησης και ερμηνείας της συμπεριφοράς του συντρόφου αλλά και νέους, γόνιμους τρόπους για να του μεταφέρουμε τα δικά μας μηνύματα.
Τις περισσότερες φορές καταλαβαίνουμε τον άλλο χρησιμοποιώντας στοιχεία που υπάρχουν στον δικό μας ψυχισμό. Προβάλλουμε πάνω του δικά μας ψυχολογικά δεδομένα. Ερμηνεύουμε τον άλλο μέσα από το πρίσμα των προσωπικών μας πεποιθήσεων, εμπειριών και συναισθημάτων. Τον χαρακτηρίζουμε μέσα από τις δικές μας αρχές και αξίες.
Η αυθεντική επικοινωνία προϋποθέτει βαθιά γνώση του εαυτού μας, αυτοέλεγχο και εσωτερική ισορροπία. Αν έχουμε συνειδητοποιήσει τα ιδιαίτερα ψυχολογικά μας χαρακτηριστικά, τότε μπορούμε να ελέγξουμε τις καθοδηγητικές και ερμηνευτικές μας παρορμήσεις και να σεβασθούμε την προσωπικότητα του άλλου γι αυτό που είναι χωρίς να επιδιώκουμε να τον προσαρμόσουμε στα δικά μας δεδομένα.
Έχω τη δυνατότητα να καταλάβω τον άλλο καλύτερα όταν μπορώ να καταπαύσω τις δικές μου ψυχοδυναμικές συγκρούσεις. Όταν κραυγάζουν μέσα μου δυνατές φωνές δεν μπορώ ν’ ακούσω τον άλλο. Όταν δεν έχω απελευθερωθεί από τα δεσμά των έντονων αναγκών μου δεν μπορώ να καταλάβω τον άλλο. Όταν δεν έχω συμφιλιωθεί με τον εαυτό μου δεν μπορώ να συγχωρέσω τον άλλο. Όταν δεν έχω γαληνέψει μέσα μου δεν μπορώ να καθησυχάσω τον άλλο. Όταν δεν έχω αγαπήσει τον εαυτό μου, δεν μπορώ να αγαπήσω τον άλλο.
Αληθινή κατανόηση του συντρόφου δεν σημαίνει θεωρητική ερμηνεία των σκέψεων και των αισθημάτων του αλλά ταύτιση μαζί του, βιωματική συμμετοχή στα αισθήματά του, σημαίνει να δούμε και να αισθανθούμε την πραγματικότητα με τον τρόπο που εκείνος την βλέπει και την αισθάνεται.
Επικοινωνώ δημιουργικά με τον σύντροφό μου όταν εκτιμώ και αποδέχομαι με σεβασμό τα αισθήματα του χωρίς να εξετάζω αν είναι σωστά ή λάθος, όταν εκφράζω αυτό που πιστεύω με στοργή, ζεστασιά, κατανόηση και σεβασμό. Η άνευ όρων αποδοχή των αισθημάτων και των βιωμάτων του άλλου δημιουργεί το κατάλληλο, υποστηρικτικό περιβάλλον που θα τον βοηθήσει να εξερευνήσει τον εαυτό του, να αναπτύξει και να αξιοποιήσει τις εσωτερικές δυνατότητες αλλαγής που κρύβονται μέσα του. Ενώ αντίθετα οι δυναμικές, παρορμητικές προσπάθειες που καταβάλλουμε για να τον αλλάξουμε τον κάνουν να νοιώθει αμαθής, ανώριμος, ανίκανος και ανίσχυρος, να επιλέξει από μόνος του το σωστό και τον οδηγούν ακόμα και χωρίς να το θέλει να γίνεται αμυντικός, να απορρίψει αυτό που του λέμε ή και να ορθώσει ένα συναισθηματικό αμυντικό τείχος απέναντί μας ώστε να προφυλάξει την αυτονομία και την αξιοπρέπειά του.
Όταν ο σύντροφός μας αισθάνεται ότι νοιαζόμαστε γι’ αυτόν, ότι τον αγαπάμε και τον αποδεχόμαστε με σεβασμό, είναι περισσότερο πρόθυμος να προσέξει και ίσως να αποδεχθεί το μήνυμα που θα θέλαμε να του μεταφέρουμε. Το κλειδί στην επικοινωνία δεν είναι αυτό που λέμε αλλά ο τρόπος που το λέμε. Το πιο σημαντικό είναι το πλαίσιο, το κλίμα, ο ορίζοντας μέσα στον οποίο διαδραματίζεται η επικοινωνία. Όταν ο άλλος αισθάνεται ότι τον σέβομαι και τον αγαπώ είναι διατεθειμένος να με ακούσει, να πάρει σοβαρά υπόψη του αυτό που του λέω ενώ όταν αισθάνεται ότι παραβιάζω τα όριά του και επιτίθεμαι στην προσωπικότητά του γίνεται αρνητικός σε ότι και να του πω, θυμώνει μαζί μου και αντιδρά με βία, απαντά με σκληρά και απερίσκεπτα λόγια ή αποσύρεται συναισθηματικά για να μην πληγώνεται.
Για να καταλάβω αληθινά τον άλλο πρέπει να μπορώ να αδειάσω από τον εαυτό μου, και να γεμίσω από αυτόν, να τον προσλάβω αναλλοίωτο, να τον αποδεχθώ χωρίς όρους μέσα στην αγάπη. Η ασφάλεια που θα νιώσει κοντά μου στα πλαίσια της αγάπης θα τον βοηθήσει να γίνει καλύτερος.
"Δεν φτάνουμε στην αγάπη
βρίσκοντας ένα τέλειο άνθρωπο
αλλά μαθαίνοντας να βλέπουμε
ένα ατελή άνθρωπο τέλεια".



Ενώ η ερωτική εμπειρία προκύπτει αυθόρμητα, η ποιότητα στην μόνιμη συντροφική σχέση απαιτεί γνώση, ικανότητες, χρόνο και ενέργεια. Χρειάζεται εγρήγορση και επίμονη προσπάθεια για να υποστηρίζουμε συνεχώς την αγάπη στη σχέση και να υπερνικάμε τις αντιξοότητες.
Θα αναφέρουμε παρακάτω ορισμένες προτάσεις – παραινέσεις τις οποίες όσο περισσότερο μπορούμε να εφαρμόζουμε στην πράξη της καθημερινής μας ζωής τόσο περισσότερο δίνουμε στις σχέσεις μας την ευκαιρία να βελτιωθούν:
- Στη συντροφική σχέση τον κυρίαρχο λόγο δεν τον έχει η λογική ή αυτό που εσύ θεωρείς σωστό αλλά η κάλυψη των βασικών αναγκών των συντρόφων. Αυτό που είναι ή φαίνεται να είναι σωστό και δίκαιο μπορεί να λειτουργεί καταστρεπτικά στις συντροφικές σχέσεις. Οι κανόνες που διέπουν τις ανθρώπινες σχέσεις δεν θεμελιώνονται στη λογική αλλά στη ψυχολογία. Αντί να αναζητάς το ποιος έχει δίκιο συμφέρει πολύ περισσότερο να προσπαθήσεις να προσφέρεις αγάπη και γαλήνη στο σύντροφό σου. Όταν στη σχέση αποκατασταθεί η εμπειρία της αγάπης τα προβλήματα χάνουν τη δύναμή τους. Πολλές φορές επιβάλλοντας με το λόγο ή με τις πράξεις αυτό που θεωρείς σωστό ή αυτό που πιστεύεις ότι αντικειμενικά είναι σωστό εξουθενώνεις και ταπεινώνεις τον σύντροφό σου. Κάθε νίκη που κατορθώνεις μέσα στη σχέση τραυματίζει την αγάπη.
- Μην περιμένεις να σου προσφέρει τα πάντα ο σύντροφός σου. Μην αναζητάς να καλύψει όλες τις υπαρξιακές, ψυχολογικές, πνευματικές και οικονομικές σου ανάγκες. Απόφυγε μια αυτοκόλλητη σχέση εξάρτησης. Να έχεις τους δικούς σου φίλους, τις δικές σου δραστηριότητες και τους δικούς σου στόχους. Αφιέρωσε χρόνο στον εαυτό σου για να κάνεις πράγματα που προσωπικά σε ενδιαφέρουν και εμπλουτίζουν και δίνουν νόημα στη ζωή σου. Διατήρησε την δική σου ταυτότητα ως ξεχωριστό άτομο.
- Φρόντισε να έχεις μια κοινή δραστηριότητα με τον σύντροφό σου. Οι ευχάριστες και δημιουργικές δραστηριότητες που κάνετε μαζί, σας ενώνουν.
- Μη απαιτείς ο σύντροφός σου να καλύψει όλες τις προσδοκίες σου. Προσπάθησε να αποδεχτείς ειρηνικά τις διαφορές που προκύπτουν ανάμεσα σε αυτό που θα ήθελες και την πραγματικότητα. Προσπάθησε να αποδεχθείς όσο σου είναι δυνατόν την πραγματικότητα. Να συμφιλιώνεσαι με αυτό που κάθε φορά γίνεται στη ζωή σου. Είναι φυσικό να αντιμετωπίζεις συνεχώς προκλήσεις και αντιξοότητες. Χρειάζεται να προσπαθείς με επιμέλεια και επιμονή ώστε να πετυχαίνεις την καλύτερη δυνατή διαχείριση των καθημερινών δυσκολιών.
- Συνειδητοποίησε ότι στη ρίζα της αρνητικής συμπεριφοράς του συντρόφου σου δεν βρίσκεται η κακή πρόθεση αλλά οι ανάγκες και οι αδυναμίες του. Κάτω από μια επιφανειακή σύγκρουση υπάρχει πάντοτε μια βαθύτερη κρυμμένη ιστορία για τον κάθε σύντροφο η οποία συχνά είναι δύσκολο να αντιμετωπισθεί. Από αυτές τις υποσυνείδητες ιστορίες αναδύονται ισχυρές συγκινήσεις τις οποίες οφείλουμε να αντιμετωπίζουμε με κατανόηση. Οι ενοχλητικές συμπεριφορές του άλλου τις περισσότερες φορές δεν είναι αποτέλεσμα ελεύθερης επιλογής. Ο σύντροφός μας δεν ενεργεί αλλά παθαίνει το θυμό, την οργή, την έκρηξη, τη θλίψη ή την αδιαφορία.
- Προστάτεψε όσο μπορείς τη συναισθηματική σου ισορροπία και την προσωπική σου ελευθερία χωρίς να συντρίβεις όμως την ισορροπία και την ελευθερία του άλλου.
- Προστάτεψε όσο μπορείς την ιδιωτικότητα (privacy) της σχέσης από τις παρεμβάσεις συγγενών και φίλων.
- Προσπάθησε να αποχωρισθείς συναισθηματικά από την οικογένεια της παιδικής σου ηλικίας και να αναδιαμορφώσεις τις σχέσεις σου με τα πρόσωπα που την αποτελούν ώστε να επενδύσεις ανεμπόδιστα στο γάμο.
- Μην τσακώνεσαι ποτέ μπροστά σε τρίτους. Η παρουσία των άλλων αλλοιώνει και παραμορφώνει την ιδιαιτερότητα της συντροφικής συγκρουσιακής διαδικασίας. Προσπαθώντας να κερδίσεις τον αγώνα στα μάτια των άλλων υποβιβάζεις τον σύντροφό σου και δεν του αποδίδεις τον οφειλόμενο σεβασμό. Αν προκύψει πρόβλημα μπροστά σε τρίτους είναι προτιμότερο να συμφωνήσεις με το σύντροφό σου να το συζητήσετε αργότερα.
- Άκουσε προσεκτικά τις απόψεις και τα παράπονα του συντρόφου σου χωρίς να τον διακόπτεις, μπες στη θέση του, δείξε απεριόριστη αποδοχή και συγχωρητικότητα.
- Μάθε να αγγίζεις τρυφερά και στοργικά το σύντροφό σου. Η σωματική επαφή είναι η σημαντικότερη και η πιο απαραίτητη μορφή επικοινωνίας για το ζευγάρι. Αγγίζοντας τον σύντροφό σου εκφράζεις και δυναμοποιείς την αγάπη. Η σωματική επαφή καλλιεργεί και θεραπεύει τη σχέση.
- Άφησε κατά μέρους τις στερεότυπες, αμυντικές συμπεριφορές και εξωτερίκευσε τα αυθεντικά σου αισθήματα. Εξωτερικεύοντας τις σημαντικές για σένα αλήθειες, βοηθάς να διατηρηθεί η σχέση ζωντανή.
- Χρησιμοποίησε μια γλώσσα περιγραφική-αντικειμενική και όχι αξιολογική-ηθική.
Αντί να εξετάζεις το σωστό και το λάθος ρώτησε το σύντροφό σου αν έχεις καταλάβει σωστά αυτό που σκέπτεται ή αισθάνεται. Προσπάθησε να περιγράψεις με δικά σου λόγια αυτό που νομίζεις ότι είπε. Λέγοντάς του «αν έχω καταλάβει σωστά θέλεις να πεις ότι … » ή «αισθάνεσαι ότι … ;» ή «θα ήθελα να μου μιλήσεις περισσότερο γι’ αυτό που αισθάνεσαι…» διευκρινίζουμε τις παρανοήσεις, η επικοινωνία μας γίνεται περισσότερο ακριβής, βοηθάμε τον άλλο να έρθει σε επαφή με τα συναισθήματά του και του δείχνουμε ότι ενδιαφερόμαστε πραγματικά γι’ αυτό που συμβαίνει μέσα του.
- Μην θίγεις ποτέ αγαπημένα πρόσωπα του άλλου. Ακόμη και αν τα πρόσωπα που αγαπά ή εκτιμά ο σύντροφός σου κάνουν λάθη ή επηρεάζουν αρνητικά τη σχέση σας θα πρέπει να μιλάς γι’ αυτά τα πρόσωπα με πολύ προσοχή και σεβασμό. Κανείς δεν ανέχεται να υποτιμούν μπροστά του ανθρώπους που αγαπά. Όταν θίγουν αυτούς που αγαπάμε μας δίνουν κτύπημα κάτω από τη μέση. Ακόμη και αν εμείς οι ίδιοι συμβεί να κατηγορήσουμε αγαπημένα μας πρόσωπα δεν ανεχόμαστε να κάνουν το ίδιο οι άλλοι.
- Απόφυγε τη συχνή επαφή με άτομα που διεγείρουν μέσα σου ερωτικά συναισθήματα. Προστάτεψε τον εαυτό σου από το να εμπλακεί σε άλλη σχέση. Ενώ είναι φυσικό να σε έλκουν ερωτικά κάποιοι άνθρωποι είναι πολύ πιθανόν οποιαδήποτε ερωτική εμπλοκή μαζί τους να έχει καταστρεπτικές συνέπειες για τη μόνιμη σχέση σου. Αναγνώρισε την ύπαρξη των ερωτικών συναισθημάτων απέναντι σε τρίτους αλλά να είσαι πολύ προσεκτικός. Άσκησε άμεσα αυτοέλεγχο και ξεκαθάρισε μέσα σου ότι δεν πρόκειται να υποχωρήσεις. Εστίασε την προσοχή και το ενδιαφέρον σου στην ενδυνάμωση και την βελτίωση της μόνιμης σχέσης. Συνειδητοποίησε ότι καμιά έντονη, εκστατική ερωτική εμπειρία δεν διατηρείται κάτω από το βάρος της καθημερινότητας στη συμβίωση. Μια νέα ερωτική περιπέτεια δεν θα λύσει τα προβλήματα
- Σε κάθε περίσταση αναζήτησε και υπογράμμισε τα θετικά και ελπιδοφόρα στοιχεία.
- Ανάλαβε την προσωπική σου ευθύνη, αναζήτησε και παραδέξου τη δική σου συμμετοχή-συμβολή στις ρίζες των συγκρούσεων.
- Παραδέξου ότι και οι δύο είστε κατά κάποιο τρόπο αδύνατοι, φοβισμένοι και πληγωμένοι.
- Συνειδητοποίησε ότι συχνά δεν είναι ο άλλος που σου προκαλεί την οδύνη. Ο άλλος είναι απλά ο καθρέπτης πάνω στον οποίο προβάλλονται τα δικά σου προβλήματα και οι δικές σου εσωτερικές συγκρούσεις και αδυναμίες.
- Προσπάθησε να εστιάσεις στο παρόν χωρίς να παρεμβάλλεις προβλήματα και απογοητεύσεις του παρελθόντος. Να καταλάβεις αυτό θέλει να εκφράσει ο σύντροφός σου στο συγκεκριμένο παρόν.
- Αντί να κατηγορείς, να κρίνεις ή να βάζεις ετικέτες στον άλλο χρησιμοποίησε προσωπικές δηλώσεις σε πρώτο πρόσωπο.
Αντί να πεις "έτσι που το πας θα με τρελάνεις" είναι καλύτερα να πεις "αισθάνομαι πολύ θυμωμένος όταν ...". Αντί να πεις "είσαι εγωίστρια, σκέφτεσαι μόνο τον εαυτό σου" είναι καλύτερα να πεις "είμαι φορτωμένος με πάρα πολλές ευθύνες και αισθάνομαι την ανάγκη να με βοηθήσεις".
- Εγκατέλειψε τις προκαταλήψεις, τις θεωρίες και τις ερμηνείες και προσπάθησε να νιώσεις όσο σου είναι δυνατόν τη χαρά και τη θλίψη, την ελπίδα και την απογοήτευση, το φόβο και την ανησυχία, τη μοναξιά και το θυμό του συντρόφου σου.
- Συνειδητοποίησε ότι η αδιαφορία, η αποφυγή και η συναισθηματική απόσυρση μπορούν να προκαλέσουν αρνητικές και βίαιες συμπεριφορές του συντρόφου.
- Μάθε να χάνεις κάποιες μάχες για να κερδίσεις τον πόλεμο. Μάθε να ξεφεύγεις ειρηνικά από τις στείρες, βίαιες και προκλητικές συμπεριφορές του άλλου.
- Απέφυγε την αναμέτρηση. Δεν υπάρχει αντίπαλος για να τον νικήσεις ούτε χρειάζεται να φανείς καλύτερος από τον άλλο.
- Μην απομονώνεσαι συναισθηματικά κτίζοντας μέρα με τη μέρα ένα αόρατο τοίχο.
- Ξεκαθάρισε τι είναι αυτό που μπορείς και είσαι διατεθειμένος να προσφέρεις στο σύντροφό σου και τι είναι αυτό που ζητάς να πάρεις από αυτόν. Μίλησέ του ανοιχτά για τις ανάγκες σου.
- Προσπάθησε να μην καταλήγεις εύκολα σε συμπεράσματα από τα λόγια του άλλου.
- Είναι προτιμότερο να συγκεντρώνεσαι στα λόγια του άλλου την ώρα που μιλάει για να καταλάβεις τις σκέψεις και τα αισθήματα του παρά να ετοιμάζεις τα επιχειρήματα με τα οποία θα αναιρέσεις αργότερα όσα λέει.
- Παράβλεψε τις προσβολές και εστίασε την προσοχή σου στο παράπονο που κρύβεται πίσω από την επιθετική συμπεριφορά του άλλου. Όταν ο άλλος σου επιτίθεται σημαίνει ότι αισθάνεται πληγωμένος από σένα. Πίσω από τη βίαιη συμπεριφορά του κρύβεται πόνος και απογοήτευση. Άκουσέ τον με ενσυναίσθηση. Εστίασε στην κατανόηση αυτού που αισθάνεται ο σύντροφός σου πέρα από τα λόγια του. Πίσω από την επιθετικότητα που τυχόν εκφράζει προσπάθησε να κατανοήσεις τη δική του οδύνη, την πίκρα, την απογοήτευση και τα τραύματά του.
- Μη συμφωνείς πρόχειρα με όλα όσα λέει ο σύντροφός σου μόνο και μόνο για να τελειώσει γρήγορα η συζήτηση.
- Όταν ο σύντροφός σου αισθάνεται την ανάγκη επέτρεψέ του να εκφράσει με έντονο τρόπο τα αρνητικά του συναισθήματα ώστε να εκφορτιστεί η ένταση που νιώθει μέσα του. Προσπάθησε όσο μπορείς να διατηρήσεις την ψυχραιμία σου περιμένοντας να του περάσει.
- Απόφυγε να μιλάς συνεχώς και δώσε χρόνο στον άλλο για να σκεφτεί και να εκφράσει τις δικές του απόψεις και συναισθήματα. Η σιωπή είναι ίσως το πιο εποικοδομητικό στοιχείο του διαλόγου, επιτρέπει στο σύντροφό σου να συνειδητοποιήσει αυτό που γίνεται μέσα του. Το να βρίσκεσαι καλοπροαίρετα και σιωπηλά δίπλα του είναι αρκετά υποστηρικτικό. Το να ακούσεις προσεκτικά αυτό που έχει να σου πει είναι πιο σημαντικό από το να δώσεις συμβουλές.
- Κοίταζε τον άλλο στα μάτια με προσοχή και δείχνε με τις μιμικές εκφράσεις του προσώπου σου και με τη στάση και την κίνηση του σώματός σου ότι σε ενδιαφέρουν τα όσα λέει.
- Προσπάθησε να μην διατυπώνεις με απόλυτο τρόπο και βίαιο ύφος τις απόψεις σου. Είναι καλύτερα οι απόψεις σου να διατυπώνονται με υποθετικό τρόπο και να είσαι πάντοτε διατεθειμένος να τις αναθεωρήσεις.
- Να θυμάσαι ότι Αγαπώ σημαίνει έχω τη δυνατότητα να μπαίνω κάτω από τον άλλο χωρίς να συνθλίβομαι.